اختلال حس چشايي؛ علل و راه‌حل

واقعا نعمتي است؛ حس طعم دلچسب يك شيريني خامه‌اي، احساس تكان‌دهنده ترشي يك تكه لواشك آلو، چشيدن طعم خوشمزه و پراز خاطره يك شربت سكنجبين خانگي و...حتما با من هم‌عقيده‌ايد که داشتن حس چشايي، نعمت بزرگي است و يكي از بزرگ‌ترين لذت‌هاي زندگي براي ما، چشيدن طعم غذاهاي مختلف است.
اما بسياري از ما نه تنها شكر اين نعمت بزرگ را به‌جا نمي‌آوريم، بلكه اصولا فراموش مي‌كنيم كه وجود اين حس چقدر در زندگي ما مفيد و موثر است. گروهي نيز هستند كه مرتب به ياد احساس چشايي‌شان هستند؛ چون در اين حس آنها مشكلي پيش آمده و نمي‌توانند به خوبي مزه غذاها را احساس كنند. اگر شما هم در حس كردن طعم خوراكي‌ها دچار اشكال شده‌ايد، بدانيد كه تنها نيستيد؛ چون سالانه حدود 200 هزار نفر به پزشكان مراجعه و از اختلال در حس چشايي‌شان شكايت مي‌كنند.
چشايي و بويايي، 2 حس بسيار نزديك به هم هستند که گاهي ممكن است اختلال در اين 2 حس‌ به کلي اشتباه گرفته شود. معمولا پزشكان در تشخيص بين اين 2 اختلال بايد به بيماران كمك کنند.

مزه‌ها را چگونه حس مي‌كنيم؟
 

وقتي غذايي را مي‌جويم يا يك نوشيدني را مي‌نوشيم، مولكول‌هاي غذايي، سلول‌هاي حسي را در دهان و گلو تحريك مي‌كنند. اين سلول‌ها كه مشغول درك مزه‌ها هستند و به سلول‌هاي چشايي معروف‌اند، معمولا در پرزهاي چشايي موجود سطح زبان، سقف دهان و نيز به تعداد كمتري در مخاط گلو جمع شده‌اند. از هنگام تولد تا حدود 50 سالگي، ما در حدود 10 هزار پرز چشايي در دهان و گلو داريم اما بعد از سن 50 سالگي، اين تعداد به تدريج شروع به کاهش مي‌كند. ترشي، شيريني، شوري و تلخي، 4 طعم اصلي هستند كه حس‌گيرهاي مربوط به آنها روي زبان قرار دارند. سلول‌هاي ديگري نيز در پرزهاي چشايي مسوول حس طعمي موسوم به طعم غذايي هستند كه از گلوتامات موجود در غذاهايي مانند گوشت مرغ، گوشت قرمز و بعضي پنيرها ايجاد مي‌شود. اما سلول‌هاي چشايي موجود در دهان، تنها بخشي از جريان احساس مزه‌ها را بر عهده دارند. علاوه بر سلول‌هاي چشايي، سلول‌هايي در بيني، چشم و گلو به درك نوع و شدت و طعم غذاها كمك مي‌كنند. اين سلول‌هاي عصبي مناطق مختلف بيني، چشم يا گلو هستند كه به ما كمك مي‌كنند تا احساس خنكي نعناع را درك كنيم يا از چشيدن يك تكه فلفل قرمز حسابي بسوزيم. علاوه بر اينها، خصوصيات ديگري مانند سرما، گرما و قوام خوراكي‌ها، چيزهايي هستند كه ما با كمك 4 حس ديگرمان علاوه بر چشايي درك خواهيم كرد. حس بويايي در درك طعم‌ها بسيار مهم است و بسياري از كساني كه فكر مي‌كنند در حس چشايي خود دچار مشكل شده‌اند، در واقع در حس بويايي دچار مشكل هستند.

وقتي حس چشايي مختل مي‌شود.
 

مانند تمام قسمت‌هاي بدن، حس چشايي ما هم ممكن است بيمار شود. يكي از شايع‌ترين بيماري‌هاي حس چشايي، اين است كه شخص بدون اينكه چيزي در دهان داشته باشد، مزه ناخوشايندي را در دهانش احساس مي‌كند. گاهي ممكن است افراد در تشخيص مزه‌هاي مختلف دچار مشكل شوند يا بعضي از مزه‌ها را به خوبي احساس نكنند. به ندرت هم پيش مي‌آيد كه شخصي هيچ مزه‌اي را با هيچ شدتي احساس نكند. گاهي اوقات، اختلالات حس چشايي با سوزش زبان همراه مي‌شود كه اين مشكل معمولا بين خانم‌هاي ميانسال شايع‌تر است. اختلال حس چشايي ممكن است مادرزادي باشد يا در طول سال‌ها به دليل حوادث و به صورت اكتسابي اتفاق بيفتد. از عواملي كه ممكن است حس چشايي را دچار اشكال كنند، مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: عفونت‌هاي دستگاه تنفسي فوقاني و گوش مياني، راديوتراپي (اشعه‌درماني) در سرطان‌هاي سر و گردن، مصرف بعضي داروها (آنتي‌بيوتيك‌ها، آنتي‌هيستامين‌ها و...)، شكستگي‌هاي ناحيه سر، جراحي‌هاي ناحيه گوش، بيني و جراحي‌هاي دنداني (مانند جراحي دندان عقل و جراحي‌هاي گوش مياني) و بهداشت بد دهان و مشكلات دنداني.

آيا مشكل من جدي است؟
 

حس چشايي از حس‌هاي بسيار مهم ماست زيرا مي‌تواند خطرات زيادي را به ما گوشزد كند. ممكن است ما مقدار كمي از يك ماده غذايي فاسد را بچشيم و با آگاهي از فساد آن، از مصرف بيشتر آن خودداري كنيم يا با چشيدن مقدار كمي از يك مايع بفهميم كه آن ماده آب نيست؛ بلكه يك ماده شوينده خطرناك است و بلافاصله از نوشيدن آن پرهيز كنيم. به عبارتي حس چشايي مي‌تواند يك سيستم هشداردهنده براي پرهيز از خطرها باشد. اختلال حس چشايي ممكن است به شکل ديگري نيز مشكل‌ساز شود و سلامت عمومي بدن را تهديد كند؛ به اين‌گونه كه بعضي از افرادي كه مزه غذاها را خوب احساس نمي‌كنند از خوردن غذا لذت نمي‌برند، مقدار بسيار كمي غذا مي‌خورند و به شدت وزن كم مي‌كنند. از طرفي، گروه ديگري كه مزه غذاها را به خوبي احساس نمي‌كنند، سعي مي‌كنند با مصرف زياد غذاها كاهش حس چشايي‌شان را جبران كنند و به سرعت چاق مي‌شوند. اختلال در حس چشايي ممكن است باعث شود بعضي از افراد، مزه شيريني‌ها را به خوبي احساس نكنند و براي جبرانش غذاهاي خود را بسيار شيرين كنند و به بيماري‌هاي خاصي دچار شوند يا براي حس بهتر شوري غذا نمك زيادي مصرف كنند و دچار فشارخون شوند. گاهي اوقات، اختلال در احساس چشايي يا بويايي مي‌تواند يكي از علامت‌هاي اوليه بيماري‌هايي مانند پاركينسون يا آلزايمر باشد بنابراين لازم است كه با ايجاد هرگونه تغيير و اختلال در حس چشايي يا بويايي‌تان به پزشك مراجعه كنيد.

و اما درمان
 

بسياري از اختلالات حس چشايي، درمان‌پذير هستند. پزشك مي‌تواند با كشف علت اين اختلال آن را درمان كند و به عنوان نمونه، دارويي را كه باعث اين اشكال شده، حذف يا با داروي ديگري جايگزين كند. در بيماري‌هايي مانند آلرژي كه حس چشايي را تحت‌تاثير قرار مي‌دهند، مي‌توان با درمان علامتي، حس چشايي را به حالت عادي برگرداند. در عين حال، بهبود بهداشت دهان و دندان به بسياري از افراد كمك مي‌كند تا مزه غذاها را بهتر درك كنند. اگر شما از گروهي هستيد كه دچار كاهش حس چشايي شده‌ايد و درماني براي آن وجود ندارد، مي‌توانيد از غذاهايي استفاده كنيد كه رنگ‌ها و قوام متنوعي داشته باشند. بهتر است از طعم‌دهنده‌ها، ادويه‌ها و گياهان خوش بوي بيشتري در غذاهايتان استفاده كنيد و مراقب باشيد كه شكر و نمك زيادي به غذاهايتان نزنيد. اگر رژيم غذايي‌تان اجازه مي‌دهد، به غذاهايتان مقداري پنير، تكه‌هاي گوشت،كره، روغن زيتون، خشكبار بوداده يا انواع سبزيجات را اضافه كنيد و تا حد امكان غذاها را به تفكيك استفاده كنيد تا مزه هر غذا را بهتر درك كنيد.
منبع:www.salamat.com